Bu salgın, elbette bir gün bitecek. Umarım, çok ağır bedeller ödemeden o günleri görürüz. Ancak, salgın bittiğinde çoğu şey, eskisi gibi olmayacak. Farklı bir dünyaya uyanacağız.
Peki, COVID-19 sonrası yaşam nasıl olacak? Önceki gibi olmayacağında, sanırım hemen hepimiz hemfikiriz. Ancak öngörülerimiz farklılaşabiliyor. Gezegenizimizin geldiği nokta itibariyle durum, sürdürülebilir değildi. Biz kendimizi durduramayınca, anlaşılan gezegenimiz bizi durduracak.
Şimdi hepimiz yangını söndürme telaşındayız. Ancak, yangın söndürüldüğünde, hepimiz oturup, hasar tespitine ve “neleri yanlış yaptık?” sorusunun cevabını aramaya başlayacağız. En başta sorgulanacaklar: milyonların yan yana yaşadığı büyük metropoller; toplu taşımacılık, havaalanları, resirküle havayla uçuşlar; yapay havalandırmalı akıllı binalar, AVM’ler, dev marketler; kocaman stadyumlarda, konserlerde, sinema salonlarında toplaşan kalabalıklar; mitingler, toplu törenler olacak. Sarılmak, kucaklaşmak, tokalaşmak; ev ziyaretleri; kuaförlük, diş, göz, KBB hekimliği gibi yakın mesafeli çalışmayı gerektiren gibi meslekler; ortak alanların kullanımı, umumi tuvaletler, lavabolar; hayvan ve et tüketimi; doğal yaşama müdahale; bilgi paylaşımı ve dezenformasyonunun denetimi; şarlatanların, PR peşinde aklına geleni söyleyenlerin sorumluluğu gibi hususular da öyle…
COVID-19 sonrası yükselebilecek değerler ise: daha yaşanılabilir evler; evden çalışılabilir işler; dijital dünyanın artan önemi; bireyselleşme, bencilleşme; daha içe kapanık ülkeler; toprağın değerlenmesi ve tarımın vazgeçilmezliği; gıda, tedarik ve lojistik sektörü; yenilenebilir enerji; üretim zincirlerinde salgınlardan etkilenmeyecek güvenli yapılanma; sağlığın, sağlık çalışanlarının ve sağlık sisteminin önemi; ilaç sektörü; hızlı ve radikal karar almaya dönük yönetimsel değişiklikler; uzmanlığın değer kazanması; bilimsel süreçlerin hızlanması ve bazı formalitelerin göz ardı edilebilirliği… Aşı konusundaki direnç, büyük oranda bitebilir.
Özetle: ezberler bozulacak, alışkanlıklarımız değişecek. Salgın sonrasında başka bir dünyaya uyanacağız. Daha iyi mi, kötü mü olacak? Bilmiyorum, ama farklı olacağı kesin. Hep birlikte yaşayıp, göreceğiz. Ancak, geçiş kolay olmayacaktır, sancılı olacaktır. Yeni bir çağın başlangıcı olabilir COVID-19. Ya evlatlarımız bizden şanslı olacak. Ya da biz onlara: “daha iyi günlerimiz olmuştu” diyeceğiz…